Powrót

Konflikty - ludzkie przeznaczenie

Konflikty są nieodłączną częścią ludzkiego życia na wszystkich jego poziomach - występują zarówno w wewnętrznym życiu jednostek, jak i w relacjach międzyludzkich. W szczególnym stopniu dotyczy to życia publicznego, które można opisywać jako nieprzerwane zmaganie się z wciąż pojawiającymi się konfliktami. W trakcie zajęć uczniowie uczą się definiować pojęcie konfliktu i rozpoznawać różne jego rodzaje. Zapoznają się także z typowymi przyczynami konfliktów i stylami ich rozwiązywania. Będą się także zastanawiać, czy konflikt jest zjawiskiem jednoznacznie negatywnym.

Cele

Po zajęciach uczniowie powinni umieć :

Środki dydaktyczne

1. Tekst "O konfliktach"

2. Ćwiczenie "Konflikty"

3. Tekst "Nie ma tego złego..."

4. Inscenizacja "Konflikt w klasie"

5. Tekst "Kierowanie konfliktem" oraz kilka egzemplarzy gazety codziennej i teksty baśni bądź innych utworów literackich

Przebieg zajęć

1. Powiedz uczniom, że konflikty są w życiu społecznym wszechobecne i nie należy łudzić się nadzieją ich wyeliminowania. Różne systemy polityczne wypracowały odmienne strategie rozwiązywania konfliktów - w demokracji na przykład decyzja w sytuacjach konfliktowych należy do większości, o ile nie narusza to podstawowych praw mniejszości.

2. Następnie podziel klasę na sześć grup. Każdej grupie daj po jednym egzemplarzu dowolnej gazety codziennej. Poproś o podanie trzech przykładów konfliktów znanych uczniom z ich życia codziennego i o znalezienie w gazecie artykułu dotyczącego jakiegoś konfliktu.

3. Po wykonaniu zadania przedstawiciele grup relacjonują wyniki swojej pracy. Zapisz przedstawione przez nich przykłady na tablicy.

4. Przyporządkuj przykłady podane przez uczniów do sześciu zasadniczych rodzajów konfliktów (patrz: "O konfliktach" - materiał pomocniczy nr 1). Jeśli powstała w ten sposób lista jest niepełna, uzupełnij ją.

5. Rozdaj uczniom materiał pomocniczy nr 2. Poleć im, by przypomnieli sobie znaczenie słowa "interesy" (patrz lekcja "Rozpoznawanie i wyrażanie interesów). Następnie poproś o wykonanie ćwiczenia w grupach. Omówcie i przedyskutujcie wyniki pracy uczniów. Zapisz na tablicy wskazane przez nich przyczyny konfliktów. Jeżeli zajdzie taka potrzeba, uzupełnij tę listę (patrz: "O konfliktach" - materiał pomocniczy nr 1).

6. Poleć uczniom, aby każdy z nich dokończył zdanie: "Konflikt jest to...", a później przedstawił swoją propozycję grupie. Grupa powinna po krótkiej dyskusji wybrać jedną - jej zdaniem - najlepszą definicję, która zostanie przez przedstawiciela grupy odczytana całej klasie (pamiętaj jednak, że chodzi tu nie tyle o precyzyjną definicję, ile o refleksję). Omawiając uczniowskie propozycje, zwróć uwagę na dwie kwestie:

a) konflikt jest zjawiskiem subiektywnym: dla jednej strony może być niewiele znaczącym epizodem, dla drugiej - sprawą życia i śmierci;

b) bardzo często zdarza się, że strony konfliktu nie uświadamiają sobie prawdziwych jego przyczyn i dlatego nie są go w stanie samodzielnie rozwiązać.

Poproś uczniów, aby spróbowali dać przykłady takich sytuacji.

7. Poleć uczniom, aby w grupach wybrali jakiś utwór literacki (na przykład ulubioną baśń z dzieciństwa) i przeanalizowali go, pamiętając o tym, czego dotąd nauczyli się o konfliktach. Niech odpowiedzą na pytania:

* Czy w analizowanym utworze występuje konflikt"

* Jakiego rodzaju jest to konflikt?

* Jakie mogą być jego przyczyny?

Poproś uczniów, żeby wyobrazili sobie, jak wyglądałyby analizowane przez nich utwory, gdyby usunąć z nich wszystkie konflikty. Niech napiszą krótki plan ukazujący fabułę tak zmienionego utworu. Zapytaj uczniów, czy wymyślone przez nich nowe wersje utworów nie wydają się nudne i czy nie sądzą, że po usunięciu konfliktów wiele dzieł literackich utraciłoby wszelki sens. Konflikty są elementem życia ludzkiego i literatura zajmuje się przede wszystkim problemami, których źródłem są różnorodne konflikty.

8. Przeprowadź krótką dyskusję wokół pytań: Czy potrafimy sobie wyobrazić świat bez konfliktów? Czy taki świat byłby lepszym światem? Na zakończenie zajęć poproś uczniów o przeczytanie tekstu "Nie ma tego złego..." (materiał pomocniczy nr 3) i wykonanie znajdującego się pod nim polecenia.

9. Powiedz uczniom, że rezultat konfliktu zależy częściowo od przyjętej strategii rozwiązywania sporu. Wprowadź w tym miejscu rozróżnienie pomiędzy eskalacją, kierowaniem i rozwiązywaniem konfliktu. Eskalacja to rozwój i nasilanie się konfliktu. Często jej efektem są gwałtowne działania (nierzadko wiążące się z użyciem przemocy) podejmowane w celu zakończenia konfliktu. Kierowanie konfliktem polega na niedopuszczaniu do eskalacji sporu, na "wygaszeniu" - pozwala to uniknąć rozwiązań gwałtownych i bardzo emocjonalnych. Rozwiązanie konfliktu osiągane jest poprzez usunięcie jego przyczyn. Poszukajcie wspólnie historycznych bądź współczesnych przykładów eskalacji, kierowania i rozwiązywania konfliktu.

10. Uprzedź uczniów, że dla uproszczenia będziecie się zajmowali konfliktami, w których występują tylko dwie strony. Powiedz im pokrótce, jakie mogą być rezultaty dwustronnego konfliktu:

- korzystne dla jednej strony, niekorzystne dla drugiej ("WYGRANY-PRZEGRANY");

- niekorzystne dla obu stron ("PRZEGRANY- -PRZEGRANY");

- korzystne dla obu stron ("WYGRANY-WYGRANY").

Znów poproś uczniów o podanie odpowiednich przykładów. Zapytaj, jakie, ich zdaniem, są zalety lub wady poszczególnych rezultatów konfliktu. Jeśli pojawią się trudności w odnalezieniu przykładów należących do kategorii "WYGRANY-WYGRANY", przedyskutujcie krótko ten punkt.

11. Przedstaw konfliktową sytuację, która będzie przedmiotem inscenizacji ("Konflikt w klasie" - materiał pomocniczy nr 4), a następnie poproś uczniów o odpowiedź na następujące pytania:

a. jakie są cele każdego z uczestników konfliktu (to znaczy Marii i Marcina)?

b. z jakim rodzajem konfliktu mamy w tym przypadku do czynienia?

c. jak określiłbyś przyczynę konfliktu?

12. Podziel klasę na pięć grup. Rozdaj grupom scenariusze miniscenek - zadaniem wszystkich grup będzie przygotowanie jednej inscenizacji i przedstawienie jej klasie. Każdą scenkę omawiaj natychmiast po odegraniu, prosząc uczniów-widzów o odpowiedź na następujące pytania (możesz zapisać je na tablicy):

- jakie wrażenia odniosłeś, obserwując przebieg akcji?

- jak scharakteryzowałbyś postępowanie uczestników sporu?

- czy mieliśmy w tym przypadku do czynienia z eskalacją konfliktu, czy też z jego rozwiązaniem?

- kto okazał się zwycięzcą, a kto przegranym?

- jak przedstawiony sposób kierowania konfliktem może wpłynąć na atmosferę w klasie?

13. Rozdaj uczniom tekst "Kierowanie konfliktem" (materiał pomocniczy nr 5) i poproś, by po przeczytaniu powiedzieli, które z opisanych w nim stylów kierowania konfliktem można zidentyfikować w odgrywanych wcześniej scenkach. Zwróć uwagę, że niekiedy strategia "WYGRANY-WYGRANY" nie może mieć miejsca. Zapytaj, jak rozwiązuje się konflikty polityczne w demokratycznym państwie. Wyjaśnij, że najczęściej czyni się to w ramach stylu rywalizacyjnego, kiedy to zwycięża stanowisko większości. Często też mamy do czynienia z kompromisem. Consensus może w świecie polityki dotyczyć tylko niektórych spraw (np. definiowania racji stanu czy zasadniczych kierunków polityki zagranicznej).

14. Na zakończenie zapytaj uczniów, jakie postawy i działania zwaśnionych stron mogą zwiększać szanse na rozwiązanie "WYGRANY-WYGRANY". Odpowiedzi zapisz na dużym arkuszu papieru, który zachowaj do następnej lekcji.

Pojęcia i terminy

*konflikt *konflikt wewnętrzny *konflikt interpersonalny *konflikt wewnątrzgrupowy *konflikt międzygrupowy *konflikt międzynarodowy *konflikt globalny *eskalacja *kierowanie konfliktem *rozwiązanie "wygrany-wygrany" *rozwiązanie "wygrany-przegrany" *rozwiązanie "przegrany-przegrany" *rywalizacja *dostosowanie *kompromis *unikanie *integratywne rozwiązanie problemów *style kierowania konfliktem

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 1

O konfliktach

Konflikt. Oto słowo, które oddaje wyjątkowo trudną i nierzadko bolesną część ludzkich doświadczeń, zarówno teraźniejszych, jak i tych z przeszłości. Historia wydaje się czasem być nieprzerwanym pasmem mniej lub bardziej gwałtownych konfliktów.

Definicja prakseologiczna określa konflikt jako sytuację, w której co najmniej dwóm podmiotom w pewnym miejscu i czasie zostały ujawnione i przeciwstawione kolidujące ze sobą intencje, niezgodne cele, sprzeczne interesy. Definicja systemowa mówi, że międzyludzki konflikt powstaje wtedy, gdy określoną zmianę w systemie jedna strona postrzega jako korzystną dla siebie, inna - jako niekorzystną, jednocześnie zaś obie strony są w stanie swoimi działaniami powodować zmiany w tym systemie. Definicja odwołująca się do czynników emocjonalnych głosi, że dwa podmioty społeczne - dwie osoby, osoba i grupa lub dwie grupy - pozostają w konflikcie, gdy przynajmniej jedna ze stron odczuwa frustrację lub spostrzega, że druga strona blokuje jej działanie lub ją denerwuje.

Innymi słowy, warunki dla powstania konfliktu pojawiają się tam, gdzie co najmniej dwie osoby pragną posiąść tę samą rzecz, zająć tę samą przestrzeń (w rozumieniu fizycznym lub psychicznym), odgrywać tę samą rolę, kiedy jedna strona mówi "tak", druga - "nie", jedna mówi "szybciej" , druga - "wolniej" itp. Strony konfliktu nie zawsze są świadome prawdziwych jego przyczyn, co nierzadko czyni jego rozwiązanie znacznie trudniejszym.

Zdarza się, że rozwijający się spontanicznie konflikt kończy się użyciem przemocy w celu wyeliminowania bądź zneutralizowania przeciwnika lub też poddania go swojej kontroli. Dlatego zapewne wielu ludzi ma tendencję do postrzegania konfliktu jako zjawiska wyłącznie negatywnego, jako destrukcyjnej walki, zrywającej wszystkie więzi i kontakty pomiędzy ludźmi. Warto jednak zwrócić uwagę, że i w konfliktach można znaleźć coś pozytywnego: mogą one

- pod warunkiem, że nie ignoruje się ich, ale wnikliwie analizuje, starając się je kontrolować

- stanowić źródło energii dla korzystnych przemian w życiu jednostek i grup społecznych. Patrząc z tej perspektywy, to nie same konflikty stanowią źródło waśni i dramatów, lecz niewłaściwe sposoby ich rozstrzygania.

Konflikt można klasyfikować na wiele różnych sposobów (na przykład z punktu widzenia liczby zaangażowanych stron). Ze względu na zasięg możemy mówić o konfliktach:

1. Wewnętrznych, kiedy to w samym człowieku zderzają się ze sobą sprzeczne cele, wartości czy pomysły: konflikt tego rodzaju zachodzi na przykład wtedy, gdy uczeń, mając do dyspozycji jeden wieczór, chciałby jednocześnie pójść na prywatkę do kolegi i napisać wypracowanie z języka polskiego;

2. Interpersonalnych, w które uwikłane są co najmniej dwie osoby, których cele, wartości lub pomysły nie dają się równocześnie zrealizować;

3. Wewnątrzgrupowych zachodzących pomiędzy członkami tej samej grupy społecznej;

4. Międzygrupowych;

5. Międzynarodowych;

6. Globalnych, o występowaniu których mówimy, gdy wykraczają swym zasięgiem i znaczeniem poza określone struktury państwowe - przykładem takiego konfliktu jest sprawa zanieczyszczenia środowiska naturalnego.

Główne przyczyny konfliktów:

1. Problemy pojawiające się w relacjach międzyludzkich (stereotypy, błędna percepcja, zła komunikacja, silne, nie kontrolowane emocje);

2. Problemy związane z dostępem do informacji (niedostatek informacji, odmienne interpretowanie danych, różne procedury zbierania danych, różne punkty widzenia);

3. Różnorodne, wykluczające się interesy i potrzeby stron konfliktu (rzeczowe, proceduralne, psychologiczne);

4. Problemy strukturalne (zaaranżowanie sytuacji, nierówna kontrola zasobów, nierówny rozkład sił, ograniczenia czasowe, określenie ról);

5. Odmienne wartości (wartości religijne, etyczne, społeczne, wartości związane z własnym "ja", wartości życia codziennego).

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 2

Konflikty

Polecenie

Przeczytaj opisy sytuacji i odpowiedz na następujące pytania:

1. Czy podane przykłady są konfliktami?

2. Jeśli tak, to do której z sześciu kategorii byś je zaliczył?

3. Jakie są twoim zdaniem przyczyny, które doprowadziły do konfliktu?

Spróbujcie określić, w jakim stadium rozwoju znajdują się te konflikty. Posłużcie się umowną skalą liczbową: przyjmijcie za 1 stadium początkowe, kiedy konflikt dopiero się zaczyna ujawniać, a za 10 ostatni etap eskalacji konfliktu - otwartą walkę.

Przygotujcie się do uzasadnienia swojego stanowiska.

I

Jerzy zamierzał wziąć udział w swoich pierwszych w życiu wyborach parlamentarnych. Właściwie zdecydował się już głosować na kandydata A po tym, jak przedstawił on bardzo interesujący program walki z bezrobociem wśród absolwentów szkół średnich. Na dzień przed głosowaniem rodzice, z których zdaniem Jerzy się bardzo liczy, powiedzieli mu, że według nich wybory te nie będą w pełni demokratyczne i dlatego należy je zbojkotować.

II

Władze państwa K zaczęły pobierać na swoich posterunkach granicznych specjalne opłaty od każdego samochodu z państwa L, tłumacząc to tym, że wielka liczba pojazdów przejeżdżających przez ich terytorium, a pochodzących z L stwarza poważne problemy dla środowiska naturalnego. Ministerstwo Spraw Zagranicznych L złożyło w tej sprawie kategoryczny protest, ale nie spowodowało to zmiany sytuacji.

III

Dwa plemiona, zamieszkujące górzyste rejony Nowej Gwinei, od niepamiętnych czasów toczą ze sobą raz do roku rytualną wojnę, w której ginie zwykle kilkudziesięciu mężczyzn.

IV

Pies należący do mieszkańca wsi Z zagryzł sześć kur, należących do innego gospodarza z tej samej wsi.

V

Grupa uczniów została ukarana przez dyrektora szkoły pisemną naganą. Na lekcji języka polskiego uczniowie wybuchnęli w pewnej chwili głośnym śmiechem, co nauczyciel zinterpretował jako zachowanie wymierzone przeciwko niemu. Tymczasem uczniowie widzieli przez okno zabawną scenkę rozgrywającą się na boisku szkolnym.

VI

Szkodliwe substancje odprowadzane do atmosfery przez wiele państw są przyczyną "kwaśnych deszczów" niszczących środowisko naturalne w sąsiednich krajach.

VII

W czwartkowy wieczór uczniowi B pozostały dwie godziny na przygotowanie się do semestralnej pracy sprawdzającej z fizyki, napisanie zaległego wypracowania z języka polskiego oraz przeczytanie trzystustronicowej książki.

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 3

Nie ma tego złego...

Zgodzisz się chyba, czytelniku, że trudno sobie wyobrazić rozwój świata bez konfliktów. To właśnie próba pogodzenia sprzecznych interesów, potrzeb, idei - bywa podstawą nowych pomysłów i rozwiązań. Konflikt ma swój wielki potencjał.

Kiedy boisz się konfliktu lub traktujesz go jak wojnę, tracisz możliwość poznania drugiej strony oraz wyrażenia własnych potrzeb i interesów. Tracisz szansę na satysfakcjonujące kontakty z drugim człowiekiem. Nasze kilkunastoletnie doświadczenie zawodowe i praktyka terapeutyczna upewniają nas, że tylko odważne podejmowanie trudnych spraw między ludźmi buduje prawdziwe bezpieczeństwo i zaufanie. Warto więc szukać potencjału zawartego w każdym konflikcie. To nie konflikt jest źródłem nieporozumień i walki między ludźmi, lecz sposób jego rozstrzygania.

Pamiętasz pewnie, ile satysfakcji (a nawet radości) przyniosły ci podjęte i rozwiązane konflikty z ważną dla ciebie osobą" (...)

Ważne i trudne problemy, których nie podejmujemy i odkładamy na później, kumulują w nas negatywne emocje (zapiekłą złość, rozgoryczenie, poczucie skrzywdzenia). Te nie nazwane i nie rozwiązane konflikty powodują, że przestajemy działać racjonalnie - zaczynamy żyć w zamkniętym świecie wyobrażeń i fantazji.

Fantazje bywają znacznie groźniejsze niż rzeczywistość, do której się odnoszą. Pamiętasz pewnie takie konflikty, których bardzo się obawiałeś, a ich rozwiązanie okazywało się proste. Wyobrażenia nie konfrontowane z rzeczywistością stają się zjawą żyjącą własnym życiem. Są źródłem naszych uprzedzeń, interpretacji i schematycznych zachowań w relacjach z innymi ludźmi.

Niejednokrotnie obserwowaliśmy, jak w trakcie otwartych rozmów przedstawiciele dyrekcji i związków zawodowych odkrywali (ku swojemu zdumieniu), że z drugiej strony siedzą żywi, wielowymiarowi ludzie, a nie schematyczne i papierowe postacie pełne złej woli.

Na podstawie: J. Gut, W. Haman, Docenić konflikt, Warszawa 1993, s. 12-13

Polecenie

Po przeczytaniu tekstu odpowiedz na następujące pytania:

1. Jakie pozytywne skutki mogą mieć konflikty?

2. Co przeszkadza, a co pomaga w twórczym wykorzystaniu konfliktów?

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 4

Konflikt w klasie

Maria i Marcin cieszą się dużą popularnością zarówno w swojej klasie, jak i w całej szkole. W tym roku postanowili kandydować w wyborach do Rady Liceum. Komisja wyborcza poinformowała ich jednak, że każdą klasę może w Radzie reprezentować tylko jedna osoba. Na godzinie wychowawczej usiłowano ten problem rozwiązać, ale ani Marcin, ani Maria nie zrezygnowali z pomysłu kandydowania. Uczniowie w klasie podzielili się niemal równo na zwolenników Marii i Marcina. Wobec zbliżania się terminu wyborów i eskalacji konfliktu (spory w klasie stawały się coraz bardziej gorące, a atmosfera nieznośna) postanowiono doprowadzić do jeszcze jednego spotkania kilku osób reprezentujących zwaśnione grupy.

Scenka 1

Obie grupy dążą do zwycięstwa. Spotkanie szybko przeradza się w kłótnię: nikt nie słucha argumentów strony przeciwnej, nie szuka sposobów załagodzenia sporu. Wszyscy przekrzykują się nawzajem, wychodząc z założenia, że tylko zwycięstwo i pognębienie przeciwnika jest realnym i zarazem najlepszym rozwiązaniem.

Scenka 2

Zwolennicy Marcina decydują się na wycofanie jego kandydatury. Są przeświadczeni, że takie poświęcenie jest niezbędne w imię utrzymania koleżeńskich stosunków w klasie. Kontynuowanie sporu mogłoby doprowadzić do otwartej walki i niezależnie od tego, kto okazałby się zwycięzcą, ucierpiałyby na tym relacje między wszystkimi uczniami. Grupę Marcina mimo wszystko dręczy poczucie klęski. Samopoczucie poprawia jej jedynie świadomość, że to ona wzięła odpowiedzialność za podtrzymanie dobrej atmosfery w klasie.

Scenka 3

Uczestnicy próbują znaleźć rozwiązanie satysfakcjonujące wszystkich i w tym celu postanawiają przeprowadzić "burzę mózgów". W jej trakcie ktoś wpada na pomysł, aby za pomocą losowania ustalić, kto będzie kandydatem klasy w tym roku. Ten, kto przegra w losowaniu, będzie kandydował do Rady Liceum za rok. Marcin i Maria zgadzają się na takie rozwiązanie, ustalając, że będą sobie wzajemnie pomagać zarówno w trakcie kampanii wyborczej, jak i później w pracy w Radzie.

Scenka 4

W imię utrzymania jedności klasy zebrani decydują się na równoczesne wycofanie obu kandydatur. Zostaje ustalone, że wszyscy poprą kandydaturę Marii w wyborach na gospodarza klasy, Marcina zaś w zbliżających się wyborach do szkolnego Sądu Koleżeńskiego. Ponieważ poza nimi nikt nie ma większych szans, aby zostać wybranym do Rady Liceum, klasa nie będzie miała w niej swojego przedstawiciela. Nikt nie jest specjalnie zadowolony z tego rozwiązania, ale nikt też nie czuje się całkiem przegrany.

Scenka 5

Na umówione spotkanie nie przychodzi Maria. Jej zwolennicy pytani o przyczynę nieobecności kandydatki udzielają wymijających odpowiedzi. Twierdzą natomiast, że Maria rezygnuje z kandydowania, gdyż czuje się pokrzywdzona. Są agresywni - uważają, że niezależnie od dalszego przebiegu wypadków atmosfera w klasie na pewno się pogorszy. Winę za to ponosi, ich zdaniem, grupa Marcina i dlatego grożą, że o ile Marcin nie wycofa swojej kandydatury, zwrócą się do dyrekcji szkoły o rozwiązanie klasy lub o przeniesienie całej jego grupy do jednej z klas równoległych.

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 5

Kierowanie konfliktem

Można wyróżnić pięć stylów kierowania konfliktem:

1) Rywalizacja to styl niekooperatywny; jedna ze stron, dążąca bezwzględnie do zaspokojenia swoich potrzeb, wygrywa kosztem przegranej drugiej strony. U źródeł tej postawy kryje się dążenie do wygranej za wszelką cenę i ignorowanie potrzeb drugiej strony. Jest to postawa walki i dominacji, oparta na strategii "wygrany - przegrany".

2) Dostosowanie się jest przeciwieństwem rywalizacji. Jedna strona świadomie rezygnuje z zaspokojenia własnych potrzeb lub osiagnięcia celu, aby utrzymać dobre stosunki z drugą stroną i umożliwić spełnienie jej pragnień. Dostosowujący się działa w tym przypadku w przekonaniu, że konflikt może być rozwiązany tylko wtedy, jeśli któraś ze stron weźmie wszystko - jeden wygrywa, drugi przegrywa.

3) Kompromis to styl kooperatywny. Każda ze stron trochę traci, trochę zyskuje. Także ten styl opiera się na strategii "wygrana - przegrana", z tym, że żadna strona nie wygrywa całkowicie. Konflikt nie zostaje więc zakończony - to tylko rozwiązanie "robocze". Trzeba jednak zwrócić uwagę, że między konfliktami jednostek i grup społecznych zachodzi pewna różnica. W przypadku grup politycznych reprezentujących sprzeczne interesy kompromis jest często jedynym możliwym rozwiązaniem, bo strategia "wygrany-wygrany" jest po prostu wykluczona.

4) Unikanie - inaczej izolacja - to styl niekooperatywny. Jedna ze stron rezygnuje z realizacji swoich potrzeb, uniemożliwiając jednocześnie realizację potrzeb strony drugiej. Postawa ta wynika czasem z chęci ukarania lub skrzywdzenia przeciwnika. W wyniku stosowania tej strategii obie strony ponoszą straty.

5) Integratywne rozwiązywanie problemów to styl kooperatywny. Opiera się na strategii "wygrana-wygrana". Wysiłek stron prowadzi do rozwiązania przynoszącego obu stronom korzyści. W tym przypadku ważne jest, aby obie strony miały poczucie, iż z konfliktu wyszły "zwycięskie" i są zadowolone z uzyskanego rozwiązania.

Na podstawie: I. Macek, Konflikty, Wrocław 1993, s. 8-10

Literatura uzupełniająca:

1. R. Fischer, W. Ury, Dochodząc do tak, Warszawa 1992

2. Interesy i konflikt, red. W. Adamski, Wrocław 1990

3. M.K. Mlicki, Konflikty społeczne, Warszawa 1992

Początek strony

Powrót